Zegarki to wbrew pozorom nie takie proste urządzenia, jak mogłoby się wielu osobom na początku wydawać. Każdy model wyróżnia się sporą różnorodnością zarówno pod względem rodzaju mechanizmów, oferowanych komplikacji, jak i części konstrukcyjnych związanych z ich budową. Nagle się okazuje, że tych elementów składowych jest naprawdę wiele. Jednak w tym artykule skupimy się wyjątkowo na jednym, tajemniczo brzmiącym słowie „Tourbillon”. Co to jest Tourbillon? Jak działa? Jaka była jego historia powstania i czy istnieją pochodne konstrukcje Tourbillonu? Tego dowiesz się właśnie z dzisiejszego artykułu!

Tourbillon – co to jest?

Słowo „Tourbillon” (czyt. turbijon) pochodzi z języka francuskiego oznaczającego „trąbę powietrzną” lub „zawirowanie. Jest to specjalna konstrukcja będąca częścią mechanizmu mechanicznego. Wyglądem przypomina obrotową klatkę w formie koszyka, w którym umieszczone są koło wychwytowe i regulator zegarka (balans). Nazwa tego urządzenia jest niezwykle trafna, ponieważ jego ruch polega na dokonaniu pełnego obrotu wokół własnej osi w ciągu 60 sekund.

Celem tego urządzenia jest zapewnienie precyzji zegarka poprzez niwelowanie wpływu grawitacji na niesymetrycznie wyważony mechanizm balansu. Mechanizm tourbillon to prestiżowe i jednocześnie skomplikowane konstrukcyjnie urządzenie, które jest często eksponowane w zegarkach. Najczęściej, ze względu na swój poziom skomplikowania, jest stosowane wyłącznie przez manufaktury premium.

Jak działa Tourbillon?

Każdy mechanizm zegarowy narażony jest na odchylenia w odmierzaniu czasu spowodowane różnymi czynnikami np. oddziaływaniem pól magnetycznych, temperatur czy właśnie grawitacji. W celu zapobiegnięciu błędom pozycjonowania precyzji chodu Abraham-Louis Breguet skonstruował regulator, który do dziś znany jest pod nazwą „Tourbillon”. Wpłynęło to na znaczne polepszenie dokładności chodu zegarków mechanicznych.

Działanie oryginalnego mechanizmu torubillonu Bregueta polegało, jak już wyżej mówiliśmy, na usuwaniu błędów w pozycji. Regulacja precyzji chodu odbywa się poprzez precyzyjne wyważenie balansu w taki sposób, aby całość równomiernie obracała się wokół, przechodzącej przez jego środek ciężkości, osi. W standardowym mechanizmie bez odpowiedniego urządzenia była to rzecz niemożliwa do osiągnięcia. Właśnie do tego miał służyć tourbillon.

Tourbillon bazuje na specjalnej konstrukcji, ciągle będącej w ruchu, obracającej się o 360 stopni, klatki. W jej centrum znajduje się koło balansu wraz z umieszczonym w jego wnętrzu wychwytem. Cały regulator jest napędzany przez właśnie przez tę ruchomą klatkę, która łączy się z bębnem napędu pojedynczą przekładnią. Całość jest integralną częścią przekładni zębatej. Tym samym punkt obrotu koła balansu jest na jednej osi z punktem obrotu klatki. To biegowe urządzenie wychwytu, poprzez ciągłą zmianę położenia elementów konstrukcyjnych mechanizmu, na które oddziałuje grawitacja, uśrednia ich błędy chodu. Gwarantuje to dokładniejsze odmierzanie czasu.

Historia mechanizmu tourbillon

Historia tourbillonu zaczyna się pod koniec XVIII wieku od pomysłu wybitnego zegarmistrza Abrahama-Louisa Bregueta nad znalezieniem sposobu, aby zniwelować negatywne skutki oddziaływania grawitacyjnego na precyzję chodu w zegarkach kieszonkowych. Pracę nad nowym wynalazkiem, który wyeliminowałby błędy pozycyjne w delikatnych częściach mechanizmu – kole balansowym i wychwycie, trwały kilka lat, a rozpoczęły się ok. 1791 roku.

Efektem było wynalezienie przez francuza specjalnego regulatora. Oryginalny patent, który zgłoszono w 1800 roku, już rok później, a dokładnie 26 czerwca 1801 roku został zatwierdzony w formie pierwszego w historii opatentowanego zegarka kieszonkowego z tourbillonem Breguet nr 1176. Francuski zegarmistrz otrzymał wtedy prawo do patentu dla nowego regulatora „Tourbillon” na 10 lat.

Abraham-Louis Breguet do 1823 r., czyli do końca swojego życia, skonstruował jeszcze około 30 tourbillonów, z których do naszych czasów zachowało się maksymalnie 20 egzemplarzy. Dopiero w 1806 roku, kilka lat po uzyskaniu patentu przez Bregueta, jego idea została po raz pierwszy publicznie zaprezentowana na krajowej Wystawie Wyrobów Przemysłowych w Paryżu na Esplande des Invalides.

Warto dodać, że koncepcja tourbillonu tzw. „trąby powietrznej” została pierwotnie zaprojektowana wyłącznie z myślą o zegarkach kieszonkowych. W późniejszym okresie był wykorzystywany też w zegarach stołowych, a dopiero w połowie XX wieku pojawił się w zegarkach naręcznych. Pierwszy w historii zegarek naręczny z tourbillonem wyprodukowała firma Omega w 1947 roku, a w 1986 roku Audemars Piguet wprowadził po raz pierwszy na rynek zegarek z automatycznym tourbillonem Calibre 2870.

Konstrukcje podobne do mechanizmu tourbillon

Przez dziesięciolecia marki zegarmistrzowskie nie podejmowały się stworzenia własnych konstrukcji opartych na działaniu klasycznego tourbillona. Sama produkcja zegarka mechanicznego tourbillon dla wielu producentów stanowiła wyzwanie. Jednak nie zmienia to faktu, że w różnych odstępach czasu powstawały bardzo podobne mechanizmy o zbliżonej budowie i zasadzie działania co breguetowski tourbillon. Jakie więc są konstrukcje pochodne?

Podstawową wersję już znasz, to wspominany wcześniej Tourbillon w wersji 60-sekundowej. Jego obracająca się charakterystyczna klatka, wsparta na mostku, prezentowana jest na godzinie 6. Jej jeden pełny obrót wokół własnej osi trwa minutę, co pozwala jej pełnić również funkcję drugiego licznika np. małej sekundy.

Flying tourbillon – latający tourbillon

Flying tourbillon, czyli tzw. latający tourbillon, to ulepszona wersja standardowego tourbillona. Po raz pierwszy został opatentowany przez Roberta Bensona Northa w 1904 roku, a w 1920 roku został zaprojektowany przez niemieckiego zegarmistrza Alfreda Helwiga. W sposobie funkcjonowania niczym się nie różnił od poprzedniej wersji, ale pod względem budowy już tak. Mostek w tej konstrukcji został usunięty, a sama klatka była podparta dodatkowym czwartym kołem umieszczonym pod kołem balansowym z wychwytem.

Gyrotourbillon – tourbillon żyroskopowy

Kolejną pochodną konstrukcją klasycznego tourbillona jest flying gyrotourbillon, zwany latającym tourbillonem żyroskopowym. Jest to dwuosiowe urządzenie obiegowe wychwytu, które zostało opracowane przez Niemca Thomasa Preschera w 2003 roku. Ten rodzaj powstał na wzór dwuosiowego tourbillonu – wynalazku opatentowanego w 1977 roku przez Anthony’ego Randalla. Konstrukcja gyrotourbillon opiera się na dwóch różnych klatkach obracających się względem siebie pod kątem 90 stopni.

Carrousel – wychwyt karuzelowy

Ostatnią konstrukcją, o której warto wspomnieć to carrousel lub karrusel. Pod tą nazwą kryje się kolejny rodzaj obrotowego zespołu wychwytu, czyli tzw. wychwyt karuzelowy, inaczej mówiąc, rotujący wychwyt bez stałego koła. Mechanizm karuzelowy jest autorstwa Bahne Bonniksena, duńskiego zegarmistrza, który swój wynalazek opatentował w 1892 roku. Jego celem, takim samym jak tourbillona, było zwiększenie precyzji chodu i zniwelowanie negatywnych skutków działania grawitacji. Jednak od klasycznej klatki karrusel różnił się zdecydowanie prostszą i mniej skomplikowaną konstrukcją.

Klatka zamontowana była na kole karuzeli, a napędzało ją trzecie koło (pośrednie). Dodatkowo obracała się niezależnie od osi czwartego koła, a jeden pełny obrót trwał godzinę. Wychwyt karuzelowy był stosowany pierwotnie tylko w zegarkach kieszonkowych. Dopiero na początku XXI wieku karrusel został rozpowszechniony przez firmę Blancpain, która go udoskonaliła i wykorzystała go po raz pierwszy w zegarkach naręcznych.

Nowość! Zegarek z tourbillonem od szwajcarskiej marki Frederique Constant

Tourbillon jest wyjątkowym urządzeniem, które przez wieki przyczyniło się do znacznego rozwoju zegarmistrzostwa, wpisując się już na zawsze w historię branży. Tourbillon jest rzadko spotykaną konstrukcją mechanizmu. Stosują ją wyłącznie luksusowe manufaktury premium, które chcą pochwalić się zegarmistrzowskimi umiejętnościami na najwyższym poziomie. Prestiż i wysublimowana konstrukcja tourbillonu sprawia, że zegarki z takim mechanizmem są niezwykle cenione i pożądane w branży.

Zafascynowała Cię precyzja tourbillonu? Już teraz możesz mieć go w swojej kolekcji! Sprawdź wyjątkową nowość już dostępną w ofercie naszego sklepu – szwajcarski zegarek męski Frederique Constant Classic Tourbillon Manufacture FC-980G3H9!